Haft Kaszubski
Pierwsze ośrodki haftu powstały w klasztorach norbertanek w Żukowie i benedyktynek w Żarnowcu. Były to hafty jednobarwne, wykonywane złotą lub srebrna nicią. Siostry zakonne motywami barokowymi kwiatowymi ozdabiały obrusy, ornaty oraz czepce. Czepce zdobiono motywami roślinnymi, które potem przeniesiono na wielobarwne hafty kaszubskie
Siedmiokolorowy haft powstał dopiero na początku naszego stulecia dzięki Izydorowi i Teodorze Gulgowskim, którzy zorganizowali pierwszy kurs hafciarki we Wdzydzach Kiszewskich.
Każdy z siedmiu kolorów ma symboliczne znaczenie:
- trzy odcienie niebieskiego: morze, jezioro i niebo
- zielony: lasy i łąki
- żółty: piasek morski i bursztyn
- czerwony: krew przelana za Ojczyznę
- czarny: żyzna ziemia
Obecnie istnieje kilka szkół haftu m.in. wdzydzka, wejherowska, pucka, słupska, chojnicka, żukowska, które różnią się kolorystyka oraz motywami zdobniczymi.
Haft żukowski, jak wskazuje nazwa, wywodzi się z Żukowa. Został zapoczątkowany przez norbertanki sprowadzone około 1209 roku, które osiadły w klasztorze w Żukowie koło Gdańska. Zakonnice te zajmowały się między innymi haftami; do dziś w skarbcu poklasztornego kościoła zachowały się szaty liturgiczne i paramenty kościelne z wieku XVII i XVIII będące ich dziełem, kunsztownie haftowane nićmi złotymi, srebrnymi, jedwabiem na aksamicie i adamaszku. U norbertanek, prowadzących szkołę dziewcząt, haftu uczyły się również panny z dwóch szlacheckich i domów gdańskich patrycjuszy. Dopiero po kasacie klasztoru przez władze pruskie w 1834 roku uczennicami sióstr, pozostawionych na dożywociu, stały się dziewczyny z ludu. Jedwab był dla nich zbyt drogi, więc zaczęły haftować na swojskim płótnie lnianym i nićmi barwionymi domowym sposobem.
Obecnie wzory haftów są często spotykane na pamiątkach z Kaszub, nie tylko obrusach i serwetkach, ale także porcelanie czy drewnie.
żródło: „Kleka albo Kaszubskie ABC” R.Dżedżon wyd. Region
Ciekawostki:
Mikołajek jest popularnym motywem tradycyjnego haftu kaszubskiego.
Tą roślinę mają w swoich herbach niektóre nadbałtyckie miejscowości (mi: Dziwnów, Ustronie Morskie).
Malarstwo
Malowanie obrazów rozpoczyna się od przygotowania tematu na kartce papieru. Przygotowany szkic podkłada się pod dobrze odtłuszczoną szybę. Następnie piórkiem maczanym w tuszu kreślarskim odrysowuje się szkic z kartki na szybę. Tusz kreślarski można zastąpić farbą olejną nanoszoną pędzlem. Malowanie na szkle jest zupełnie inne niż malowanie na płótnie. Na szkle malujemy obraz jakby od końca do początku, czyli najpierw nanosimy szczegóły, które muszą być widoczne jako efekty końcowe, gdyż kolejne nanoszenie farby będzie je przykrywało. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że malujemy w odbiciu lustrzanym, gdyż obraz jest namalowany od spodu szyby. Odtłuszczonej szyby nie można też dotykać palcami, gdyż farba by do niej nie przylegała. Jest to dodatkowym utrudnieniem, zwłaszcza przy malowaniu dużych obrazów. Maluję obrazy farbami olejnymi, które długo schną i wydłużają czas powstawania pracy. Jednakże farba olejna jest bardzo trwała i efekty są nie zniszczalne przez lata.
Kaszubskie obrazy malowane na szkle zawsze są o tematyce sakralnej. W środku znajduje się postać święta, a w koło niej namalowana jest kompozycja z kwiatów. I tu obowiązują cztery podstawowe zasady ułożenia ornamentów. Kwiaty okalają postać świętego, wychodzą z czterech rogów szyby, bądź też składają się z porozrzucanych elementów roślinnych lub też stanowią tło postaci. Na kaszubskich obrazach występują motywy tulipana, owocu granatu, wiele stylizacji róży. Do malowania kwiatów używa się kolorów od żółci przez czerwień do brązów. Nie używa się tu kolorów niebieskich ani kwiatów z kaszubskich serwet różnych szkół. Motywy do obrazów zaczerpywano z szat kościelnych oraz z malatury na meblach. Tło obrazu zawsze jest jasne. Ma to związek z tym, że w chatach było mało światła, więc obraz z jasnym tłem rozświetlał wnętrze izb. Obrazy malowane na szkle służyły ludziom jako wyraz kultu religijnego, dekorowały i rozjaśniały wnętrza chat. Kaszubi są cenieni za swój kunszt i rozmach w malowaniu i podtrzymywaniu tradycji.
Literatura:
Malarstwo na szkle – dr Aleksander Błachowski
Są też inne książki i opracowania na temat malarstwa ludowego.
opracowanie – Alicja Serkowska
Rzeźbiarstwo
Rzeźba na Kaszubach jest jedną z najżywiej rozwijających się dziedzin sztuki ludowej. Niegdyś głównym tematem była religia, dziś jest nią rybołówstwo, przyroda, życie świeckie. Rzeźby przedstawiają zazwyczaj ludzi przy racy, czyli rolników uprawiających ziemię, rybaków na morzu, czy leśniczych ścinających drzewo. jako materiał najczęściej stosuje się drzewo lipowe, które następnie się polichromuje. Ale rzeźby statyczne, nadające się tylko do ozdoby, to nie jedyne zastosowanie rzeźbiarstwa. Często z drewna wykonuje się zabawki, takie jak: koniki na biegunach i ptaki klekoczące skrzydłami. Do rzeźbiarstwa możemy także zaliczyć snycerykę i ryt. Na okiennicach lub skrzyniach domowych możemy spotkać ciekawe ryty, podobny do wzorów zdobiących zaś na przedmiotach codziennego użytku (maglownice, sprzęt rybacki, deski).
źródło http://szkola.interklasa.pl
